Ile warta jest ich usługa polegająca na poprawie jakości powietrza przez drzewa miejskie?
Zamieszczony tekst jest pre-printem artykułu, jaki ukazał się w czasopiśmie “Zieleń Miejska” (Abrys) nr 169 (09.2021). Oryginalnie opublikowany tekst tego artykułu oraz teksty innych autorów, jakie ukazały się w tym numerze czasopisma można znaleźć tutaj.
Usługi ekosystemowe drzew
Przyroda, a ściślej mówiąc ekosystemy świadczą szereg korzyści dla ludzi. Korzyści te nazywane są “usługami ekosystemowymi”. Drzewa rosnące w miastach nie są tutaj wyjątkiem – dostarczają mieszkańcom miast różnorakich usług ekosystemowych. Usługi te można podzielić na trzy kategorie: usługi zaopatrzeniowe, usługi regulacyjne i usługi kulturowe. Wszystkie z nich maja wymierną wartość.
Usługi zaopatrzeniowe to po prostu różnego rodzaju produkty wykorzystywane przez człowieka jako źródło pożywienia, materiałów bądź energii. Drzewa miejskie mogą w tym zakresie dostarczać surowców spożywczych, takich jak owoce, a także równego rodzaju materiałów, które można wykorzystać jako paliwa lub kompost.
Usługi regulacyjne to formy mediacji bądź moderacji otaczającego środowiska na korzyść człowieka. Drzewa miejskie świadczą szereg różnego rodzaju usług regulacyjnych, takich jak: ograniczanie gwałtownego spływu wody opadowej, ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym, regulacja klimatu lokalnego, redukcja hałasu czy oczyszczanie powietrza.
Usługi kulturowe są to z kolei wszystkie niematerialne wytwory ekosystemów, które wpływają na fizyczną i psychiczną kondycję człowieka. W kontekście zieleni miejskiej są to takie usługi ekosystemowe jak poprawianie wyglądu przestrzeni miejskiej czy stwarzanie warunków do uprawiania rekreacji np. w parkach miejskich.
Usług świadczonych przez drzewa miejskie jest wiele, a nasza wiedza w tym zakresie rośnie z każdym rokiem. Dotyczy to także lepszego poznania wartości tych usług. Współczesna ekonomia posiada metody, aby badać wartość przynajmniej części usług świadczonych przez drzewa miejskie. Dzięki poznaniu tej wartości można lepiej nią zarządzać i ją chronić. Jedną z usług ekosystemach, której wartość współczesna ekonomia jest w stanie stosunkowo dokładnie oszacować, jest usługa polegająca na poprawie jakości powietrza.
Wpływ drzew miejskich na jakość powietrza
Zieleń miejska świadczy usługę w zakresie oczyszczania powietrza z zanieczyszczeń, a przez to m.in. zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania mieszkańców miast na choroby układu oddechowego. W skrajnych przypadkach choroby te mogą być nawet przyczyną przedwczesnej śmierci. Problem ten jest istotny, na co wskazują dane Europejskiej Agencji Środowiska, mówiące, iż 47 500 osób rocznie umiera w Polsce przedwcześnie z powodu chorób spowodowanych zanieczyszczonym powietrzem. W całej Europie wartość tę szacuje się na 518 700 osób rocznie.
Proces oczyszczania powietrza z zanieczyszczeń przez zieleń miejską przebiega na dwa sposoby:
• rośliny miejskie, w tym drzewa, absorbują z powietrza zanieczyszczenia gazowe, takie jak tlenek azotu (NO2), ozon (O3) czy dwutlenek siarki (SO2) poprzez system przetchlinek znajdujących się na powierzchni ich liści. Gdy gazy dostaną się do liści, rozpraszają się po przestrzeni wewnątrzkomórkowej, gdzie wchodzą w reakcje chemiczne z zewnętrzną powierzchnią liści lub są absorbowane przez błonkę wody i tworzą kwasy;
• roślinność miejska wychwytuje zanieczyszczenia pyłowe (PMx), takie jak: kurz, pył, popiół, dym i metale ciężkie. Te drobiny pyłów zawieszonych w powietrzu mają bowiem tendencję do przywierania do powierzchni liści.
Metoda wyceny usługi oczyszczania powietrza
Wyniki badań prowadzonych w warunkach laboratoryjnych dotyczące zdolności zieleni miejskiej do pochłaniania zanieczyszczeń wskazują, że tempo ich usuwania zależy przede wszystkim od gatunku drzewa, rozmiaru powierzchni listowia, warunków klimatycznych i meteorologicznych oraz od koncentracji zanieczyszczeń w powietrzu. Na podstawie wyników tych badań zbudowano modele, które uwzględniając te czynniki, pozwalają oszacować absorpcję kilku typowych zanieczyszczeń przez zieleń miejską. Mając informację o tym, jak dużo poszczególnych zanieczyszczeń drzewa miejskie są wstanie usunąć z powietrza w skali roku, ekonomiczna wycena tej usługi może być dokonana poprzez realizację następujących kroków:
• oszacowanie potencjalnego wyższego poziomu zanieczyszczenia powietrza na danym obszarze, gdyby drzewa tam rosnące ich nie usuwały (wyrażony w µg/m3);
• oszacowanie fizycznych efektów potencjalnego wyższego poziomu zanieczyszczenia powietrza (np. wzrostu ilości przypadków astmy u dzieci itp.);
• zastosowanie informacji o kosztach do przekształcenia fizycznych efektów w monetarną wartość (np. koszt leczenia astmy).
Metoda ta nazywa się metodą kosztów uniknięcia (ang. avoided cost) i jest jedną z najczęściej wykorzystywanych metod wyceny usług ekosystemowych świadczonych przez zieleń miejską. Informuje ona nas o tym, ile jest warta „praca”, jaką wykonują dla nas drzewa poprzez dostarczanie nam wiedzy, jaki koszt musielibyśmy ponieść, gdyby ta praca nie była wykonywana.
Przykłady wycen usługi oczyszczania powietrza
Badania nad wyceną opisywanej usługi ekosystemowej świadczonej przez zieleń miejską z wykorzystaniem metody kosztów uniknięcia były wykonywane w wielu miastach na świecie. Na przykład naukowcy z USA wykazali, że drzewa rosnące w Nowym Jorku usuwają rocznie 1677 ton wybranych zanieczyszczeń (SO2, NO2, PM2,5), co przekłada się na ekonomiczną wartość tej usługi wynoszącą ponad 8 mln dolarów w skali roku.
Analogiczne badania były również wykonywane przez polskich ekonomistów, przede wszystkim pracowników Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. W jednym z takich badań wykonanym dla drzew rosnących w parku „Ogród Krasińskich” (Warszawa) wykazano, że drzewa tam rosnące usuwają rocznie około 267 kg wybranych zanieczyszczeń (SO2, NO2, PM2,5, O3), a usługa ta ma wartość ekonomiczną, którą można oszacować na około 26 tys. zł rocznie. Podobne metodycznie badanie zrealizowane dla wybranych drzew rosnących na warszawskiej Woli wykazało, że świadczą one usługę w zakresie oczyszczania powietrza z NO2, SO2 oraz pyłów PM2.5 i PM10, którą można oszacować na około 16 tys. zł/rok. Z kolei w największym tego typu badaniu wykonanym dotychczas w Polsce, gdzie skupiło się na drzewach przyulicznych rosnących w Warszawie, wykazano, że świadczą one usługę w zakresie oczyszczania powietrza z trzech wybranych zanieczyszczeń powietrza (SO2, NO2, PM2,5), której wartość wynosi około 1,8 mln zł/rok.
Nie do przecenienia
Badania wyceniające usługę oczyszczania powietrza przez zieleń miejską pokazują, że ma ona wymierną wartość i gdy jest rozpatrywana w skali całego miasta, może wynosić ona wiele milionów złotych. Ponadto trzeba pamiętać, że jest to wartość roczna, a więc dobrze utrzymana zieleń miejska będzie generowała takie korzyści dla mieszkańców danego miasta każdego roku. Co więcej, usługa oczyszczania powietrza jest tylko jedną z wielu usług ekosystemowych, jakie świadczą drzewa miejskie i jakie współczesna ekonomia jest w stanie wycenić.
dr Zbigniew Szkop
Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Źródła dostępne są na stronie internetowej: www.portalkomunalny.pl/plus